Huiselijk geweld en/of partnergeweld 

1. Krav Maga-training tegen huishoudelijk geweld? 

Krav maga biedt een manier om jezelf veilig uit een situatie te halen wanneer de toestand helemaal uit de hand is gelopen, en er geen andere optie meer is dan fysieke verdediging. Het grootste deel wat zelfverdediging betreft heeft echter te maken met signalen opvangen die een eigenlijke daad van agressie aankondigen. Om deze signalen sneller te onderkennen kunnen we binnen krav maga specifieke contexten simuleren om hierop te trainen, wat dan ook wel eens gedaan wordt tijdens een stage.

Zoals we uit statistieken weten wordt het gros van de geweldplegingen begaan door personen die we kennen. We onthouden uiteraard best de angstwekkende verhalen van een onbekende die helemaal out-of-the-blue een slachtoffer uitkiest. Deze vrij spectaculaire nieuwsfeiten kunnen zich inderdaad voordoen, maar vormen echter een minderheid van de gevallen, en zoals we eerder zagen bij Rory Miller, agressie komt zelden helemaal ‘out-of-the-blue’.

Daar tegenover staat een veel dodelijker vorm van geweld die jaarlijks duizenden mensen, mannen en vrouwen, tot slachtoffer maakt. Het is geweld dat gepleegd wordt binnen het huishouden en/of tussen partners. Deze geweldplegingen kennen vaak een lange voorgeschiedenis, en toch vertellen slachtoffers geregeld ‘de klappen kwamen zo plots, uit het niets’.

Huiselijk geweld, bekeken vanuit het perspectief van een krav maga-beoefenaar, behoeft niet noodzakelijk een andere benadering dan andere vormen van fysiek geweld. De aanpak is dezelfde. Alleen vormt jezelf verdedigen tegenover iemand die je zeer goed kent voor veel mensen een extra barrière (1). Bovendien is het soms moeilijk om in een relatie die al wat ontspoord is aan te duiden wie de agressor is: soms is er een heen-en-terug van agressie aan de gang. Een ander, groot probleem, voor slachtoffers van huishoudelijk geweld, is dat er dikwijls niet veel andere opties zijn dan alles achterlaten en de banden verbreken. Dit laatste is niet iets waar ‘krav maga’ als dusdanig kan bij helpen, … of toch? Lees even de checklist exit naar een veilige situatie. 

Zichzelf in veiligheid weten te brengen is de eerste stap naar het (her)opbouwen van zelfwaarde en een leven dat de moeite is om geleefd te worden, en zichzelf in veiligheid brengen, is de core business van krav maga.

Krav maga beoefenen kan helpen om de signalen van geweldpleging te kennen, te begrijpen, en om er adequaat op te reageren. Hier verder gaan we van nabij bekijken wat de signalen zijn van huishoudelijk geweld.

Eerst en vooral is het nodig om te weten of je mogelijks het slachtoffer bent van huishoudelijk geweld. Veel slachtoffers leven soms jarenlang onder het misbruik zonder nog een referentiepunt buiten hun relatie te hebben. Op die manier beseffen ze soms zelf niet dat er iets loos is. Daarnaast gaan slachtoffers het automatisch gaan opnemen voor hun agressor van wie ze volledig afhankelijk geworden zijn. Zo zien ze niet dat het geweld een bewuste keuze is van hun agressor, en dat deze agressor kiest uit diverse tactieken om controle over het slachtoffer te behouden. 
Wat we ook dienen te weten is dat partnergeweld een cyclus volgt, eigen aan deze vorm van agressie. We gaan dieper in op elk van deze facetten omdat het belangrijk is om voldoende te weten over deze vorm van geweldpleging die zo veel voorkomend is, zo lang kan aanhouden, maar toch soms moeilijk van buitenaf te detecteren is. Bovendien leeft bij veel mensen de overtuiging dat het een probleem is dat we met voorzichtige handschoenen moeten aanpakken, terwijl familiaal geweld even goed te doorgronden en adequaat te beantwoorden is als eender welke andere ‘soort’ agressie.

2. Ben ik slachtoffer van huishoudelijk geweld?

Hieronder Het eerste wat we dienen te doen, is wéten of we slachtoofer zijn van huishoudelijk geweld. Dit betekent dat we de signalen hiervan moeten kennen, en ze moeten kunnen onderscheiden van de situatie zoals we gehoopt hadden dat ze zou zijn. 

Hieronder belichten we vier aspecten die kunnen wijzen op huishoudelijk geweld en/of partnergeweld. Deze vier aspecten zijn: je eigen innerlijke gedachtenstroom en gevoelens, kleinerend gedrag van je partner (2), gewelddadig en dreigend gedrag van je partner, en controlerend gedrag van je partner.

Ga even rustig voor jezelf na of deze uitspraken van toepassing zijn op je situatie (3).

Hoe vaker het antwoord ‘ja’ was op deze vragen, hoe groter de kans dat je effectief slachtoffer bent van partnergeweld. Hoefde je geen ‘ja’ te antwoorden, uitstekend, wellicht ben je zelf niet het slachtoffer van huishoudelijk geweld. Blijf echter kritisch tegenover je eigen gedrag.

3. Fysiek geweld binnen het huishouden

Fysiek geweld, dat geen wettige verdediging is, is een misdaad, ongeacht of dit tussen partners gebeurt of tussen mensen die elkaar niet kennen. Het is belangrijk om de politie hiervan op de hoogte te stellen, en jezelf uit de situatie van geweld te verwijderen.

Het fysiek geweld kan zich uiten in de vorm van slaan, schoppen, (poging tot) wurging, bewegingsvrijheid verhinderen, gebruik van (geïmproviseerde) wapens… Seksueel geweld is een vorm van fysiek geweld, en is ook tussen partners… strafbaar.

Hier verder zal de cyclus van huishoudelijk geweld besproken worden. Dit zal aantonen dat denken ‘mijn partner zal veranderen’ een niet zo realistische verwachting is. Deze verwachting maakt dat de tijd om weg te gaan uit een foute relatie langer wordt, en dit doet -simpel berekend- dus ook de tijd dat geweld kan gebeuren langer worden.

4. Emotioneel geweld binnen het huishouden

Wanneer mensen spreken over partnergeweld denken ze spontaan aan geslagen vrouwen met blauwe plekken. Hoe vaak krijgen vrouwelijke krav maga-beoefenaars niet de bezorgde vraag van collega’s of alles wel écht ok is bij hen thuis? 

Niet elke vorm van huishoudelijk geweld is louter fysiek geweld. Meestal komt er emotioneel geweld aan te pas, of soms bestaat het partnergeweld enkel uit emotioneel geweld.

Emotioneel geweld uit zich in roepen, bijnamen geven, verwijten, beschamen, isoleren, intimideren en controleren. Wonden van emotioneel geweld zijn niet zo aantoonbaar, maar daarom niet minder erg.

Weet dat ‘controle’ een vorm van emotioneel misbruik is, en de manier waarop daders van partnergeweld dit onder andere zullen proberen is door financiële middelen te beperken. Controle over jou door controle te nemen over je geld, houdt in dat je partner:

• je financiën op rigide manier beheert
• alle geld of kredietkaarten van je weg houdt
• je van elke euro doet verantwoorden waaraan je deze uitgegeven hebt
• jou basisnoodzakelijkheden ontzegt zoals voedsel, kleding, medicatie, onderdak…
• beperkt zakgeld geeft
• jou verhindert om te gaan werken of een carrière uit te bouwen
• jouw job saboteert door je bijvoorbeeld constant te bellen of je werk kapot te maken
• van je steelt

Welk antwoord kan krav maga bieden bij emotioneel geweld? Dit antwoord is hetzelfde als bij alle vormen van fysiek geweld.

Regel één binnen krav maga luidt: een vermeden gevecht is een gewonnen gevecht. 

Weggaan uit een potentieel bedreigende situatie is geen daad van lafheid. Indien jou daarbij fysiek een haar breed in de weg wordt gelegd, is wettige verdediging een optie. Indien niks je verhindert om het gevaar te vermijden, ga dan weg.

‘Hoe?’ lees je in checklist exit naar een veilige situatie.

5. Partnergeweld is een keuze van je partner

Anders dan wat velen aannemen is fysiek en emotioneel geweld niet te wijten aan een verlies van controle van de partner over zijn of haar gedrag. Partnergeweld is een keuze van je partner, een strategie om jou te controleren.

Om de controle over hun partner te behouden past een gewelddadige huisgenoot diverse tactieken toe, en geen van deze ontstaan ‘zomaar’ of ‘omdat de agressor het per ongeluk deed’:

• dominantie
• vernedering
• isolatie
• bedreiging
• intimidatie
• negeren en beschuldigen

Iedereen kan eens een fout begaan, al dan niet de misstap inzien, om zich daarna te corrigeren. In geval van huishoudelijk geweld gaat om een steeds terugkerend patroon waarin deze tactieken tot controle telkens terugkeren. Meer nog, er is een cyclus van geweldpleging aan de gang die bijzonder voorspelbaar is.

Laten we even dieper ingaan op deze tactieken.

Dominantie: Individuen die misbruik plegen hebben er nood aan om volledige controle over de relatie te hebben. Ze nemen beslissingen voor jou of je familie, zeggen je wat je moet doen, en verwachten dat je hen gehoorzaamt zonder de dingen in vraag te stellen. De dominante partner kan je behandelen als een slaaf, een kind of als bezit.

Vernedering: De agressor zal alles doen om je slecht te laten voelen over jezelf, en te maken dat je zelfbeeld negatief is. Hij of zij weet namelijk dat als je jezelf als waardeloos ziet, en door niemand gewild, je niet weg zal gaan, wat het voor de agressor gemakkelijk maakt om steeds verder over je grenzen te gaan. Beledigingen, scheldwoorden, en je in publieke affronten brengen zijn alle methodes om je zelfwaardegevoel naar beneden te halen en je hulpeloos te maken.

Isolatie: Binnen partnergeweld zal de misbruikende partner je afhankelijkheid van hem of haar proberen verhogen door je af te snijden van contacten met anderen. De partner verbiedt je om vrienden of familie te zien, of om naar school of het werk te gaan. Het is mogelijk dat je toestemming moet vragen om ook maar ergens te mogen gaan, of om iemand te mogen zien. Ook je financiën beperken is een manier om je in isolement te houden, of je geen toegang geven tot een lijn met de buitenwereld zoals bijvoorbeeld internet of telefoon.

Bedreigingen: Bedreigingen zijn een vaak gebruikte manier om je te verhinderen weg te gaan of klacht neer te leggen. Je partner kan ermee dreigen om jou, je kinderen of familie of huisdieren te zullen verwonden, of zichzelf te zullen doden. Ook is het mogelijk dat je partner een valse klacht tegen je neerlegt, of ermee dreigt dat je het hoederecht over de kinderen zal verliezen.

Intimidatie: De gewelddadige partner kan een pak intimiderende daden stellen om je angst aan te jagen, zodat je al zijn of haar wensen inwilligt. Daartoe behoren dreigend kijken, agressieve gebaren maken, dingen stuk gooien, bezit kapot maken, je huisdieren pijn doen… , wapens dragen. De boodschap die deze partner overbrengt is dat je maar beter doet wat hij of zij zegt of er zullen gewelddadige gevolgen zijn.

Negeren en beschuldigen: Partners die misbruik plegen zijn experts in excuses geven voor het onexcuseerbare. Ze wijten hun gedrag aan een slechte jeugd, een slechte dag, of aan het gedrag van de partner die ze misbruiken.  Ze minimaliseren wat er gebeurd is, of ontkennen het eenvoudig. Gewoonlijk zullen ze de oorzaak van hun agressie bij het slachtoffer leggen: dat ze agressief zijn is volgens hen de fout van het slachtoffer, zo hoeven ze zichzelf immers niet bij te sturen.

Gewelddadige partners kiezen voor de toepassing van deze zes tactieken om controle te houden over de ander. 

Ze kiezen hierbij wie ze tot slachtoffer maken, en ‘sparen’ als het ware hun agressie voor hun partner. Ze kiezen de plaats waar ze dit zullen doen en wanneer. Ze zijn dus perfect in staat om zich in het openbaar te gedragen, om even later, bijvoorbeeld thuis of in de wagen de hel te laten losbreken. Ze kiezen waar op het lichaam ze hun partner zullen treffen zodat het achteraf minder zichtbaar is. Dat het om blinde woede zou gaan is dus een misvatting. Agressieve partners zijn tevens in staat om het geweld te stoppen wanneer het voor hen voordelig uitkomt. Zo kunnen ze van de ene op de andere seconde, wanneer bijvoorbeeld hun baas belt of de politie aankomt, zo rustig als een poesje worden.

Dit zijn alle argumenten dat je partner ervoor kiest om gewelddadig gedrag tegenover je te stellen, en dat het niet gaat om iets wat sterker is dan hem- of haarzelf.

6. De cyclus van partnergeweld

We bespraken net de zes tactieken die een gewelddadige partner bewust aanwendt om zijn of haar ‘geliefde’ familielid onder controle te houden. Het komen en gaan, het af-en-aan van de agressie, volgt eveneens een bepaalde wetmatigheid. Het staat in de hulpverlening bekend als de cyclus van partnergeweld. Hoe ziet deze cyclus eruit?

De cyclus start met het misbruik, dit is de fysieke en/of emotionele geweldpleging. De partner haalt uit met kleineringen, fysiek geweld… etc. De hele betekenis van het gebeuren is tonen wie de baas is, en dit met het nodige machtsvertoon.

Na ver over de grenzen te zijn gegaan van wat een gezonde relatie tussen individuen is, voelt de agressieve partner schuld. Dit schuldgevoel gaat niet over wat er gebeurd is, neen, het betreft de schrik om gepakt te worden en vervolgens de consequenties te moeten dragen van het gewelddadig gedrag. De dader heeft er oprecht spijt van dat het misbruik aan het licht zou kunnen komen. Vervolgens moet alles in het werk gesteld worden om het slachtoffer ervan te weerhouden stappen te ondernemen. Een resem excusesvolgen, en dit vermengd met pogingen het slachtoffer te laten geloven dat alles zijn of haar schuld was. Alle verontschuldigingen en beschuldigingen aan het adres van de vernederde partner dienen om de eigen verantwoordelijkheid te ontlopen.

Vervolgens breekt een periode van ‘normaal’ gedrag aan. De partner doet er alles aan om controle te hebben en te behouden over het slachtoffer, en zo hem of haar te overtuigen niet weg te gaan of klacht neer te leggen. De gewelddadige partner kan doen alsof er niets gebeurd is, of kan zijn toevlucht zoeken tot charme. Een relatief vredevolle honeymoonperiode laat het slachtoffer geloven dat de agressor deze keer echt wel veranderd is, en dat alles wel goed zal komen. Dat het niet om ‘normaal’ gedrag gaat binnen deze relatie is net de frequentie waarmee: deze zachtere periodes zijn relatief kort en zeldzaam op langere termijn beschouwd.

De agressor houdt dit vreedzame leven niet vol want heeft absolute controle nodig over de relatie en dit is niet mogelijk in een evenwichtige relatie waar beide partners hun inbreng en autonomie hebben. De agressor begint bijgevolg te fantaseren over wat zijn of haar partner mogelijks fout heeft gedaan en hoe hij of zij daarvoor zal moeten boeten. De drang naar controle over de relatie is te groot, en de agressor zoekt een plan om de aantijgingen uit te spelen. Alleen dan kan hij of zij zeker zijn dat de ander volledig afhankelijk zal blijven en niet weg zal gaan.

De gewelddadige partner zet het plan op zodat hij of zij de ander kan beschuldigen en misbruik opnieuw plaats kan vinden. De agressor zegt bijvoorbeeld: “Wat doet dit parkeerticket in de wagen? Je hebt zeker een relatie met iemand achter mijn rug om?”, waarna zaken escaleren. De cyclus van partnergeweld is rond en kan opnieuw beginnen.

De in het schema ‘groene’ periode van relatief normaal gedrag en misschien wel romantische toenadering kunnen het erg moeilijk maken om weg te gaan van een misbruikende partner. De partner slaagt er soms echt wel in om je te doen geloven dat het deze keer echt anders is, dat het beter wordt, dat de agressie niet meer zal plaatsvinden, en dat hij of zij echt van je houdt. 

Weet dat eenmaal deze cyclus zich een aantal keer heeft voorgedaan, er zeer weinig kans is dat deze doorbroken wordt. Het gevaar op fatale agressie kan reëel zijn, en het is van uiterst belang deze signalen te doorzien en er gepast op te reageren.

Zie ook checklist exit naar een veilige situatie.

————————————————————————————-

1. Allicht heeft dit te maken met het feit dat we sociaal willen blijven interageren met mensen waarmee we steeds op ‘sociale’ manier geïnterageerd hebben, en dit om sociale cohesie binnen ‘de groep’ te behouden.Tegelijk liggen de machtsverhoudingen door eerdere interacties al vast zodat het slachtoffer met gebruik van vorige strategieën niet zomaar de positie van de agressor kan innemen. Zie ook Rory Miller.
2. ‘Partner’ is niet te lezen in de strikte zin van het woord, en kan verder in de tekst ook ingevuld worden als ‘familielid’, ‘vriend(in)’, ‘echtgenoot/echgenote’…
3. Het is ook steeds interessant om na te gaan of je zélf eventueel dit gedrag stelt ten opzichte van je partner, vrienden of familie.