‘The Gift of Fear’ van Gavin De Becker 

De Gave van Schrik 

Gavin De Becker omschrijft in zijn boek ‘The Gift of Fear’, een aantal overlevingssignalen die, indien we ze correct interpreteren, ons een extra bescherming kunnen bieden tegen geweld. De auteur concludeert dit na diverse interviews met slachtoffers van geweld. In het eerste hoofdstuk van ‘The Gift of Fear’ beschrijft de auteur de ervaringen van een jonge vrouw die ter nauwernood kon ontsnappen aan een seriemoordenaar.

Het boek werd in het Nederlands uitgegeven onder de titel ‘De Gave Angst’.

In dit artikel worden onder andere de kerngedachten beschreven met betrekking tot de eerste twee hoofdstukken van ‘The Gift of Fear’:de aanwezigheid van gevaar, en de waarde van angst en intuïtie.

Herkennen van geweld

Niemand ontkomt aan geweld in zijn/haar leven. Op de één of andere manier, vroeg of laat, wordt iedereen met geweldsdelicten geconfronteerd, hetzij persoonlijk of eerder indirect in zijn/haar nauwe omgeving. Een eerste stap naar een beter begrijpen van en zich beschermen tegen geweld is het (h)erkennen van geweld. Enkele feiten uit de politiestatistieken van 2010 in België (opgelet dit zijn enkel de geregistreerde klachten):

1. diefstal gewapenderhand: 5370
2. diefstal met geweld zonder wapen: 18.453
3. beschadiging van eigendom: 123.027
4. misdrijven tegen lichamelijke integriteit: 88.383
5. drugs: 42.155

Een persoonlijk verhaal

Onlangs werd mijn rugzak tijdens een treinreis gestolen. Als ik achteraf de situatie analyseer kom ik tot één conclusie: ik heb me gedragen als een prooi. Ik maak hier een lijst van de fouten die ik voor het incident maakte, in de hoop dat anderen hier iets van kunnen leren:

1. Positiekeuze: de zitplaats die ik in de trein koos maakte het voor de dief erg gemakkelijk om me van in de rug te ‘besluipen’ en de rugzak te stelen.
2. Alertheid: ik heb in de trein geslapen en mijn goederen ‘onbewaakt’ achtergelaten.
3. Aantrekkelijkheid: een nieuwe rugzak, die er zo uitzag dat iemand kon concluderen dat er een laptop in zat. De rugzak stak bovendien propvol, … met onder andere Rory Miller’s hier laatst besproken boek: ‘Facing Violence’ …
4. Body check: de dief heeft ‘per ongeluk’ mijn hoofd geraakt en excuseerde zich. Ik heb hier geen aandacht aan geschonken.
5. Routine: het was niet de eerste keer dat ik sliep op de trein, en tot nu toe was dit me nooit overkomen.

Het voorspellen van gedrag

 ‘It is the brain which sees, not the eye.’ […] This underscores the value of having the pieces of the violence puzzle in our heads before we need them, for only then we can recognize the survival signals.

– Gavin De Becker in ‘The Gift of Fear’ –

Volgens Gavin De Becker zijn onze hersenen de krachtigste computer voor het voorspellen van gedrag. Dagelijks is deze computer (dikwijls in ons onderbewustzijn) actief, en dit bijna constant. Neem bijvoorbeeld ons rijgedrag. Bij een autorit zijn onze hersenen actief bezig met het voorspellen van de situaties om ons heen: rood licht – wagens zullen stoppen, een kind op het fietspad – het zal wel of niet verder op het fietspad rijden, een voetbal rolt de straat op – kijken of er een kind achter aan loopt, een bestuurder komt van rechts – mogelijks neemt hij voorrang … enzovoort.

Het voorspellen van gewelddadig gedrag is minder complex dan bovenstaande voorbeelden, en toch herleiden we gewelddadig gedrag dikwijls tot een abstract gegeven, en beweren we dat we het niet kunnen voorzien. Uitdrukkingen als: plotseling, uit het niets et cetera, laten ons geloven dat we menselijk gedrag niet of nauwelijks kunnen voorspellen. Een agressor heeft echter steeds een doel voor ogen, en daar gaan acties aan vooraf. Er zijn signalen die deze acties voorafgaan en die, indien we ervoor open staan, op voorhand gedetecteerd kunnen worden. Deze signalen klasseert Gavin De Becker als ‘pre-incident indicators’ wat zoveel is als ‘factoren die we kunnen detecteren nog voor de eigenlijk uitkomst van het incident voorspeld is’. Een aantal van deze indicatoren worden later in zijn boek beschreven, en angst is er één van.

De waarde van angst en intuïtie

Gavin De Becker stelt dat het problematisch kan zijn om deze indicatoren, voorspellers van gewelddadig gedrag, te negeren.

No animal in the wild, suddenly overcome with fear, would spend any of its mental energy thinking, “It’s probably nothing”. […] We, in contrast to any other creature in nature, choose not to explore -and even to ignore- survival signals.

– Gavin De Becker in ‘The Gift of Fear’ –

Soms vragen we ons af of een bepaalde persoon een direct gevaar zou kunnen vormen voor onze veiligheid, maar eigenlijk kennen we het antwoord diep binnenin onszelf wel. Alleen luisteren we niet steeds zo goed naar onszelf.

Intuïtie, zegt De Becker -en dit na jaren ervaring als veiligheidsexpert, is de hoeksteen van veilig-zijn. Hij waarschuwt specialisten inzake geweld alert te blijven voor alle signalen in een situatie, en niet te vervallen in voorspellingen uit gewoonte. Daar stelt hij dat de man of vrouw in de straat al wel eens ‘beginnersgeluk’ kan hebben, en hij citeert Shunryu Suzuki:

“The mind of the beginner is empty, free of the habits of the expert, ready to accept, to doubt, and open to all the possibilities.”

Die ‘beginnersmentaliteit’ zou de expert moeten behouden, bovenop zijn meer abstractere kennis, die hij verworven heeft uit jaren praktijkervaring.

Conclusie

We kunnen en zullen in onze omgeving worden geconfronteerd met geweld, statistieken zeggen hierover genoeg. Onze hersenen maken dagelijks duizenden voorspellingen inzake het gedrag van onze medemensen. Door meer op onze persoonlijke intuïtie te vertrouwen, en te luisteren naar onszelf, kunnen we reeds op voorhand een aantal signalen detecteren inzake toekomstig gewelddadig gedrag. Op die manier kunnen we onszelf zo goed en tijdig mogelijk in veiligheid brengen, en vermijden om slachtoffer te worden.

Angst heeft waarde, evenals onze intuïtie. Het zijn geschenken van de natuur om beter te kunnen overleven.

Bronnen

1. Politiestatistieken: http://www.polfed-fedpol.be/crim/crim_stat_nl.php
2. DE BECKER, Gavin, The Gift of Fear, and other survival signals that protect us from violence, Random House Inc., 1997.
3. DE BECKER, Gavin, De Gave Angst, Overlevingssignalen als bescherming tegen geweld, De Arbeiderspers, Amsterdam, 1998.